Allir eiga rétt til menntunar eftir framhaldsskóla
Flest ungt fólk sem lýkur framhaldsskólanámi hefur áhuga á að frekari menntun. Fyrir flesta er þetta einfalt og fólk getur yfirleitt sótt í það nám sem það hefur áhuga á og þar sem styrkleikar þeirra njóta sín. Það á þó því miður ekki við um alla. Fólk með þroskahömlun sem lýkur námi frá starfsbrautum framhaldsskóla hefur ekki þessi tækifæri. Samt eru þau ekkert öðruvísi en önnur ungmenni og vilja og hafa áhuga á meiri menntun.
Á hverju ári útskrifast 30 – 50 nemendur af starfsbrautum framhaldsskólanna í Reykjavík. Ríkið setur fjármagn í Fullorðinsfræðslu fatlaðs fólks eins og það heitir hjá fjármálaráðuneytinu. Það fjármagn fer til Fjölmenntar, símenntunar- og þekkingarmiðstöðvar, sem sér um námskeiðahald sem stendur fólki með þroskahömlun til boða á landsvísu. Á vegum Fjölmenntar stunda nú um 700 nemendur nám um land allt. Fyrir utan námskeið hjá Fjölmennt er í boði tveggja ára diplómanám við Menntavísindasvið Háskóla Íslands þar sem 15 nemendur stunda nám. Þar eru nýir nemendur teknir inn annað hvert ár. Einnig er í boði tveggja ára diplómanám í myndlist við Myndlistaskóla Reykjavíkur þar sem 12 nemendur stunda myndlistarnám og útskrifast fyrsti hópurinn þaðan í vor. Fjölmennt studdi við diplómanámið í HÍ til ársins 2015 og fjármagnaði einnig diplómanámið í Myndlistaskólanum að hluta.
Frá árinu 2010 til 2017 hafa fjárframlög til Fjölmenntar hins vegar lækkað úr 258 milljónum í 254 milljónir. Miðað við uppreiknaða launa og neysluvísitölu frá árinu 2009 til dagsins í dag ætti framlag til Fjölmenntar að vera 385 milljónir. Afleiðingar niðurskurðarins eru m.a. þær að námskeiðin eru færri og styttri, námsleiðir hafa verið lagðar niður, stuðningi við Diplómanámið í Háskóla Íslands verið hætt og ekki stutt lengur við Diplómanámið í Myndlistaskóla Reykjavíkur. Það er augljóst að námsframboð fyrir fólk með þroskahömlun hefur verið verulega skert og mun halda áfram að skerðast verði ekki sett aukið fé til þess.
Í samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks er kveðið á um að allir eigi að hafa rétt á námi á öllum skólastigum. Samningurinn hefur verið staðfestur af Íslandi en ekki lögfestur. Því ber ríkinu strangt til tekið ekki á grundvelli hans að tryggja nemendum með þroskahömlun möguleika til framhaldsnáms að loknu námi á starfsbraut og eina fjármagnið sem fer í menntun þessa hóps er fjármagnið sem fer til Fjölmenntar. Þó skyldi maður halda að mannréttindaákvæði stjórnarskrár ættu að tryggja þessum hópi ungmenna möguleika til framhaldsnáms eins og öðrum ungmennum. Að gera það ekki felur í sér augljósa og óásættanlega mismunun.
Á tveggja ára fresti hafa aðstandendur Diplómanámsins í HÍ þurft að berjast fyrir því að námið fái að halda áfram en það er enn skilgreint sem tilraunaverkefni án fastra fjárframlaga. Vegna niðurskurðar hjá Fjölmennt getur stofnunin ekki stutt áfram við námið í Myndlistaskólanum í Reykjavík og skólinn býður nú svara frá Mennta- og menningarmálaráðuneytinu um fjárstyrk til þess að geta haldið náminu áfram.
Aðrar menntastofnanir eða deildir innan menntastofnana sem hefðu áhuga á að bjóða upp á námsleiðir fyrir fólk með þroskahömlun hafa ekki í neina sjóði að sækja til að auka framboð sitt.
Þetta ástand er óásættanlegt og við skorum á stjórnvöld að standa með mannréttindum allra Íslendinga, ekki bara sumra og tryggja fjölbreyttara námsframboð fyrir fólk með þroskahömun til jafns við aðra. Allir eiga rétt á því að rækta og njóta hæfileika sinna og til þess að stunda nám á öllum skólastigum. Þannig nýtum allan þann mannauð sem í þjóð okkar býr og byggjum gott samfélag fyrir alla.
Margrét M. Norðdahl, deildarstjóri við Myndlistaskólann í Reykjavík
Aileen Soffía Svensdóttir, formaður Átaks, félags fólks með þroskahömlun